Trong bối cảnh đầy biến động, ASEAN có cơ hội tỏa sáng theo cách riêng. Thủ tướng Phạm Minh Chính nhận định các “bài toán khó” cũng mở ra cơ hội khẳng định vị thế. Thủ tướng Malaysia Anwar Ibrahim cho rằng ASEAN có thể lan tỏa câu chuyện thành công của mình.

Phó Thủ tướng, Bộ trưởng Ngoại giao Bùi Thanh Sơn, Thủ tướng Thái Lan Paetongtarn Shinawatra, Phó Thủ tướng Lào Saleumxay Kommasith và Tổng thư ký ASEAN Kao Kim Hourn, đều nhấn mạnh rằng hành trang để ASEAN bứt phá là tinh thần đoàn kết, bao trùm và tự cường. “Nếu như đoàn kết là điểm mạnh lớn nhất của ASEAN, thì kiên cường là lời kêu gọi hành động, ứng phó với những bất ổn toàn cầu”, Phó Thủ tướng, Bộ trưởng Bùi Thanh Sơn nhấn mạnh.

Ba ưu tiên chiến lược, ba đột phá hành động

“Thời cơ như gió, không đợi người” – nếu ASEAN không chủ động nắm bắt, cơ hội có thể vuột mất. Thủ tướng Phạm Minh Chính nhấn mạnh, ASEAN cần tư duy đột phá, chiến lược sắc bén, hành động quyết liệt.

Trước ngưỡng cửa mới, Thủ tướng đề xuất ba ưu tiên chiến lược. Thứ nhất, củng cố ASEAN tự chủ về chiến lược thông qua tăng cường đoàn kết và vai trò trung tâm của ASEAN. Thứ hai, xây dựng một ASEAN tự cường về kinh tế thông qua đổi mới các động lực tăng trưởng truyền thống, đồng thời thúc đẩy động lực tăng trưởng mới, nhất là về khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số. Thứ ba, giữ vững giá trị và bản sắc của ASEAN như tinh thần hài hòa, thống nhất trong đa dạng, và tôn trọng sự khác biệt.

Ba đột phá hành động bao gồm: Một là, xây dựng cơ chế ra quyết định linh hoạt, hiệu quả, trách nhiệm hơn, bảo đảm vừa giữ nguyên tắc đồng thuận, vừa có cơ chế đặc thù cho các sáng kiến chiến lược tạo đột phá. Hai là, đẩy mạnh hợp tác công-tư để huy động mọi nguồn lực cho phát triển khu vực, nhất là các dự án trọng điểm; phát triển môi trường kinh tế số thông minh, an toàn để phục vụ thương mại, đầu tư trong ASEAN. Ba là, tăng cường kết nối trong ASEAN, nhất là về kết nối hạ tầng, về giao lưu nhân dân, và hài hòa hóa về thể chế cho thông thoáng.

Tại AFF 2025, các lãnh đạo và chuyên gia khu vực khẳng định vai trò trung tâm của ASEAN là chìa khóa giúp khu vực đóng góp nhiều hơn vào hòa bình, ổn định thế giới. Theo Thủ tướng Phạm Minh Chính, với vai trò trung tâm, ASEAN không chỉ tham gia mà phải góp phần dẫn dắt “cuộc chơi” để đích đến cuối cùng là hòa bình và hạnh phúc cho người dân. ASEAN hoàn toàn có cơ sở để thực hiện mong muốn này dựa trên nền tảng quan hệ đối tác với 25 quốc gia trên thế giới, trong đó có sáu quốc gia Đối tác chiến lược toàn diện đều là các nước lớn.

Ông Kavi Chongkittavorn, nghiên cứu viên cao cấp Viện Nghiên cứu chiến lược và quốc tế Thái Lan, đề xuất ASEAN xuất khẩu vai trò trung tâm ra thế giới, biến Hiệp ước Hữu nghị và hợp tác Đông Nam Á (TAC) thành mô hình toàn cầu. ASEAN có thể thiết lập luật chơi, xây dựng cộng đồng vững chắc, linh hoạt, sẵn sàng đương đầu với thách thức.

Nhiều đại diện từ các đối tác ASEAN, như Bộ trưởng Ngoại giao Nhật Bản Iwaya Takeshi, Bộ trưởng Ngoại giao Anh David Lammy hay Quốc vụ khanh Ấn Độ Kirti Vardhan Singh, đều khẳng định ASEAN đang trở thành “đầu tàu” hợp tác trong một thế giới ngày càng phân mảnh, với bản sắc trung lập và vai trò cầu nối giữa các quốc gia, kể cả những nước có bất đồng.

“Cái tên” truyền cảm hứng

Chương trình nghị sự AFF 2025 có lẽ không thể đong đếm bằng thời gian cơ học, nhiều câu chuyện, vấn đề của ASEAN đã được phân tích, mổ xẻ sôi nổi. Vậy nhưng, đâu đó, nổi bật giữa các trao đổi là cái tên Việt Nam, được nhắc tới, nhấn mạnh với sự trân trọng và gửi gắm không ít kỳ vọng.

Thủ tướng Anwar Ibrahim xúc động chia sẻ “mối duyên” của ông với Việt Nam, tình cảm với cá nhân Thủ tướng Phạm Minh Chính. Theo nhà lãnh đạo Malaysia, Việt Nam là câu chuyện phát triển thành công đáng ngưỡng mộ, là minh chứng cho hành trình vươn lên từ nghèo khó.

Trong khi đó, Tổng thống Jose Ramos Horta khẳng định hành trình của Việt Nam là nguồn cảm hứng đối với Timor-Leste, đồng thời trân trọng mọi sự ủng hộ của Việt Nam đối với đất nước ông trong các giai đoạn phát triển.

Đặc biệt, các nhà lãnh đạo, chuyên gia, học giả đánh giá cao sức lan tỏa mạnh mẽ của AFF, mặc dù mới chỉ là “mùa thứ hai”. Thủ tướng Thái Lan Paetongtarn Shinawatra cho rằng Diễn đàn “đến đúng lúc và sẽ là chất xúc tác hữu ích cho cuộc đối thoại về tương lai của ASEAN”; trong khi Phó Thủ tướng Lào Saleumxay Kommasith đánh giá AFF góp phần đưa ra những khuyến nghị thực tiễn và ý tưởng giá trị để hỗ trợ việc triển khai Tầm nhìn Cộng đồng ASEAN 2045 một cách hiệu quả.

Chia sẻ với phóng viên TG&VN bên lề AFF 2025, nguyên Thứ trưởng Ngoại giao Phạm Quang Vinh nhận định, cả hai kỳ Diễn đàn đều có sự tham dự cấp cao của nước Chủ tịch ASEAN, đặc biệt lần thứ hai còn quy tụ nhiều lãnh đạo cấp cao từ nhiều quốc gia. Trong trao đổi với đồng nghiệp và bạn bè suốt hai ngày sự kiện, ông cho biết các đại biểu đánh giá cao sự chủ động của Việt Nam và khẳng định vị thế vững chắc của Việt Nam trong khu vực – yếu tố quan trọng thu hút họ đến tham dự AFF.

AFF 2025 thành công tốt đẹp để lại dấu ấn mạnh mẽ trong lòng người tham dự. “Tôi tin tưởng rằng Diễn đàn sẽ thực sự trở thành một vườn ươm ý tưởng sáng tạo hàng đầu cho tương lai khu vực. Hãy rời Diễn đàn hôm nay với quyết tâm mạnh mẽ hơn để xây dựng một ASEAN đoàn kết, bao trùm và vững mạnh – không chỉ cho hiện tại, mà còn cho các thế hệ mai sau”, Phó Thủ tướng, Bộ trưởng Ngoại giao Bùi Thanh Sơn kết lại trong phiên bế mạc trong những tràng pháo tay không ngớt vang khắp hội trường.